امیدسبزوار

شهردار جوان سبزوار به تازگی در جلسه شورای ترافیک شهرستان از عزم این ارگان برای ساخت پارکینگ طبقاتی در هسته مرکزی این شهر [جنوب محوطه شهرداری و باغ ملی سبزوار] خبر داد اما گفته است محل آرامگاه سهراب حفظ خواهد شد.

فعالان و دغدغه مندان حوزه گردشگری و میراث فرهنگی سبزوار پیش تر نگرانی خود را از احداث پارکینگ طبقاتی در نزدیکی آرامگاه سهراب که قبلا طرح احیا و بازسازی آن در دستور کار شورا و شهرداری قرار داشت، ابراز کرده بودند اما میثم حسین آبادی در این نشست خبری قول داده است که این نگرانی ها را برطرف کند.

سهراب یکی از قهرمانان معروف و محبوب در شاهنامه فردوسی است که شهرت جهانی دارد و بنابراین محلی که به آرامگاه او منتسب است، پتانسیل گردشگری بالایی برای شهر سبزوار محسوب می شود و واقعا معلوم نیست چرا تا به حال این مکان اینقدر مهجور و مغفول باقی مانده است و حالا که چند سالی است طرح احیای آن در دستور کار قرار گرفته، چرا اینقدر در اجرای آن تعلل شده و از همه مهمتر معلوم نیست حالا که مسئولان شهرداری سبزوار اراده کرده اند در نزدیکی این اثر، سازه ای بسیار نامتجانس مانند یک پارکنیگ طبقاتی ایجاد کنند، چه تأثیرات منفی ای بر هویت تاریخی و ابهت گردشگری که این اثر باید داشته باشد، باقی خواهد گذاشت؟ 

درست است که ترافیک و کمبود پارکینگ در محدوده مرکزی شهر سبزوار یکی از معضلات این روزهای شهروندان سبزواری است، و درست است که شهردار محترم سبزوار قول داده  با ایجاد این پارکینگ طبقاتی آسیبی به پروژه احیای آرامگاه سهراب وارد نشود، ولی از هر زاویه ای که نگاه کنیم، وجود پارکینگ طبقاتی در نزدیکی چنین اثری، هیچ سنخیت و تجانسی با این فضا ندارد و به احتمال زیاد چشم انداز آن را مخدوش خواهد کرد.

با اینحال امیدواریم از بین دو پروژه مهم که یکی عمرانی و ترافیکی است و دیگری فرهنگی و گردشگری است، شهرداری و شورای شهر سبزوار به فرهنگ و گردشگری وزن بیشتر و سنگین تری بدهند. چرا که اگر قرار است سبزوار را از معبر به مقصد گردشگری تبدیل کنیم و از مزایای جانبی آن در صنعت پاکیزه و پولساز توریسم بهره ببریم، پروژه های فرهنگی و گردشگری راهگشای این مسیر خواهند بود.

تصویر کاریکاتوری این پست مربوط به برداشت آزاد و ذهنیت شخصی نویسنده از کنار هم قرار گرفتن دو پروژه نامتجانس پارکینگ طبقاتی و آرامگاه سهراب در جنوب باغ ملی سبزوار است. امیدواریم آنچه در عمل اجرا خواهد شد، چنین عاقبتی نداشته باشد.
 

تصور کنید به مسافران سبزوار می گویید این شهر محل رزمگاه رستم و سهراب بوده و آرامگاه اسطوره ای سهراب قهرمان جوان شاهنامه اکنون در این شهر قرار دارد. به  احتمال زیاد آن ها مشتاق می شوند که از محل بازدید کنند. بالاخره شاهنامه کتاب بزرگی است که شهرت جهانی دارد و در میان همه داستان های شاهنامه ، رزم رستم و سهراب چیز دیگری است و قطعا محل وقوع این داستان و آرامگاه یکی از قهرمانان آن، می تواند در خیلی از شاهنامه پژوهان، ادبیات دوستان، علاقه مندان داستان های تاریخی و حتی بسیاری از مردم عادی انگیزه مهمی برای بازدید ایجاد کند.

حالا به عنوان یک سبزواری با افتخار دست این مسافران را می گیری و میاوری به باغ ملی سبزوار تا لوکیشن یکی از مهمترین داستان های شاهنامه فردوسی را نشانش دهی. او حتما در ذهن خود محدوده ای وسیع و با عظمت با چشم اندازهایی زیبا و  المان هایی متعدد را تصور میکند که به بازنمایی داستان ها و قهرمان های شاهنامه میپردازند. اما درعمل فقط یک قبر محقر آجری و سیمانی را در انتهای محوطه باغ ملی میبیند که در محاصره پارکینگ اتومبیل های کارمندان شهرداری گرفتار شده است!

چنین غفلتی، چقدر برای این شهر و مسئولان و مردمش زشت و گران تمام خواهد شد؟! این وضعیت فعلی آرامگاه اسطوره ای سهراب در سبزوار است. اما ظاهرا قرار است وضع از این هم اسف بارتر بشود.

پارکینگ فعلی یک پارکینگ مسطح زمینی است. اما ظاهرا برخی شورائیان و مدیران شهرداری تصمیم دارند در نزدیکی همان محل یک پارکینگ طبقاتی بسازند. حالا شاید در کنار آن پارکینگ طبقاتی یک چیزکی هم به عنوان المان برای آرامگاه سهراب درست کنند. اما مسافران و گردشگران سبزوار در عمل چه چیز را خواهند دید؟ اگر بخواهند در کنار این المان برای ثبت خاطره عکس یادگاری بگیرند در پس زمینه عکس ها و فیلم هایشان چه چیزی ثبت می شود؟ یک پارکینگ طبقاتی سرد و بی روح لابد پر از اتومبیل های به درد نخوری که این روزها مورد استفاده بیشتر ما ایرانیان است! حال آنکه در سال های قبل همه  این محیط برای پروژه احیای آرامگاه سهراب و رزمگاه رستم وسهراب در نظر گرفته شده بود.

خواهش دغدغه مندان فرهنگی سبزوار این است که در روزگاری که در همه دنیا از اندک ترین چیزها، برای خلق زیبایی ها و هویت بخشی به شهر و کشور خود و جذب گردشگر استفاده میکنند، لطفا شهرداران و شورائیان و همه مسئولان اجرایی، در شهر عظیم الشأن تاریخی و فرهنگی سبزوار بزرگتر و آینده نگرانه تر فکر کنند و اگر همت انجام کارهای بزرگ را ندارند، حداقل زمینه انجام این کارها را برای آیندگان نیز از بین نبرند!

انتشار خبر تصمیم شورا و شهرداری سبزوار مبنی بر ساخت پارکینگ در محلی که برای احیای رزمگاه رستم و سهراب و آرامگاه اسطوره ای سهراب جوان در انتهای باغ ملی این شهر در نظر گرفته شده بود، بسیاری از فعالان فرهنگی و میراث دوستان غرب خراسان را نگران کرده و آن ها را برای حفظ و احیای این اثر به تکاپو انداخته است.

در همین رابطه گروه تاریخ و باستانی شناسی سبزوار طی نامه ای به رئیس شورای شهر نسبت به حفاظت و ضرورت احیای این اثر تاکید و درخواست جدی کرده است.

در بخش هایی از این نامه آمده است:

نبردگاه رستم و سهراب به عنوان کانونی که میتواند پتانسیل بالقوه توریسم و گردشگری سبزوار را به فعلیت رسانیده و جایگاه و نقش سرزمینی این خطه را در رشد و اعتلای حوزه فرهنگی و اجتماعی رونق بخشد، بیش از هر زمان دیگر نیازمند نگرش نو در تبدیل امکانهای ناشناخته به فرصتهای آشکار میباشد.

علاوه بر این نسل جوان و نو ایران امروز که درگیر تهاجم اطلاعات و داده های دنیای جدید هست فراتر از نسلهای گذشته ، نیازمند شناخت و ارتقاء غیرت دینی و ملی و همچنین استغنای پیشینه خود جهت بی نیازی از بیگانگان میباشد و از این رو لزوم محوطه سازی میدان مبارزه رستم و سهراب به نحوی که معرف برند بین المللی سبزوار باشد بسیار محسوس به نظر میرسد.

میدان دژ سپید یا رزمگاه رستم و سهراب در چشم انداز نهانی خود میتواند میزبان مراسم و نهادها و برنامه های فرهنگی ارزشمندی همچون نقالی خوانی، مسابقات پهلوانی، شاهنامه خوانی، ورزشهای زورخانه ای باشد و در تمامی اعیاد ملی و سوگهای دینی و شیعی مورد کاربرد قرار گیرد.

به هر تقدیر با توجه به برخی شنیده ها مبنی بر احداث پارکینگ در جنب این مجموعه کهن و باستانی، لذا ضمن اظهار تاسف و مخالفت با چنین ایده ای که نشأت گرفته از عدم آگاهی طراحان موضوع بوده و از آنجائی که در سایر ملل جهان چنین اثری میتواند حتی معرف سابقه تمدنی یک کشور باشد و این گونه آثار نزد دیگران همواره با دیدگاه مبتنی بر وسعت بخشی و بازگشانی و سهولت دسترسی مورد استقبال قرار می گیرد، لذا استدعا دارد تا ضمن مخالفت جدی و صریح خود با چنین ایده ای، تمهیدات مقتضی را به منظور اجرای عملیات محوطه سازی اثر فوق که طراحی آن توسط اساتید معماری دانشگاه حکیم سبزواری انجام گردیده را به منصه ظهور رسانیده تا انشاء الله آیندگان این بر و بوم از اقدام ارزشمند آن شورا به نیکی یاد نمایند..

گروه تاریخ و باستان شناسی سبزوار

عکس های این پست مربوط به یک تور سبزوارگردی در سال 1392 است.

سالهای سال تنها چیزی که وجود رزمگاه رستم و سهراب و آرامگاه اسطوره ای سهراب در سبزوار را به مردم و مسافران اطلاع می داد فقط یک تابلوی ساده در نزدیکی ورودی شهرداری سبزوار بود. حالا اما مدتی است این تابلو هم غیب شده و جای آن را یک بیلبورد تبلیغاتی گرفته است!!!

عد از انتشار خبر نگران کننده ای که حکایت از نیت شهرداری سبزوار برای تغییر پروژه فرهنگی گردشگری رزمگاه و آرامگاه سهراب به پارکینگ داشت، یک روز به سراغ آرامگاه مهجور و غریب سهراب شاهنامه در بخش انتهایی محوطه باغ ملی و شهرداری سبزوار رفتم.

در حال حاضر فقط یک سکوی سرد آجری و سیمانی در لابه لای اتومبیل های کارمندان شهرداری تنها باقی مانده از رزمگاه و آرامگاه اسطوره ای سهراب در سبزوار است. 

این مکان در هر کجای دیگر بود الان تبدیل به یک جاذبه مهم گردشگری شده بود. داستان معروف رزم رستم و سهراب در شاهنامه شهرت جهانی دارد بنابراین محل وقوع این رزم و محل منتسب به آرامگاه سهراب مگر می تواند کم اهمیت باشد؟ تصور کنید اگر بنای یادبود و فضاسازی مناسبی برای آن صورت می گرفت و برنامه های مستمر شاهنامه خوانی و خصوصا نقالی داستان رستم و سهراب در آن برگزار می شد، در طول هر سال پتانسیل جذب چند صدهزار یا حتی چند میلیون گردشگر به غرب خراسان را داشت؟ اما حالا ما سبزواری ها واقعا چه بهره برداری ای از آن کرده ایم؟ 

کمی آن طرف تر از سکوی بی رونق و سرد و سیمانی آرامگاه سهراب وقتی در حاشیه خیابان اسرار در نزدیکی درب ورودی شهرداری دنبال تابلو قدیمی آرامگاه سهراب گشتم، هیچ اثری از آن تابلو ندیدم.

دقیقا نمی دانم چه کسی و چه زمانی در دوره کدام شهردار و کدام شورا این تابلو را به آرامی از این مکان حذف کرده و به جای آن یک بیلبورد تبلیغاتی گذاشته است؟ اما واقعا دلم برای این شهر می سوزد. شهری با این همه پتانسیل گردشگری و فرهنگی و تاریخی که در غفلت و بی توجهی ما مردم و مدیران به این راحتی نمادها و نشانه ها و المان های مهمش حذف می شود و به آرامی در معرض هویت زدایی قرار گرفته است! در چنین شرایطی دیگر چه جایی برای افتخار و خودباوری و احساس هویت و غیرت محلی و ملی این مردم باقی می ماند؟

روی تابلو قدیمی آرامگاه سهراب که حالا خبری از آن نیست، همراه با بیتی از شاهنامه فردوسی نوشته شده بود:
در باور مردم ما و به استناد کتب گوناگون ایران شناسی نبرد بین رستم و سهراب در میدان مشهور به دیو سپید روی داده و مقبره سهراب جوان در آن قرار دارد.

 در محوطه انتهایی باغ ملی سبزوار، نزدیک به ساختمان شهرداری، سکوی ساده ای قرار دارد که طبق منابع و مستندات معتبر تاریخی،  یادگار روزگاران بسیار دور ایران زمین است. 
 
سکویی که محل دفن سهراب پسر رستم دستان است و اگرچه تا کنون واقعا مهجور باقی مانده و بسیاری از سبزواری ها حتی از وجود آن خبر ندارند اما واقعیت این است که این قسمت از شهر امروزی سبزوار که در گذشته به میدان دژ سپید شهرت داشته، میزبان یکی از رویدادهای مهم باستانی و پهلوانی ایران بوده است که داستانش از هزاران سال قبل تا کنون به لطف روایت زیبای شاهنامه فردوسی نزد ایرانیان و جهانیان بازگو میشود.
 
 خوشبختانه در یک دهه اخیر حرکت هایی برای احیای این محل انجام شد و اولین قدم آن نصب مجسمه نبرد رستم و سهراب در باغ ملی سبزوار بود. اما احداث این مجسمه تنها یک بخش کوچک از پروژه بزرگی بود که مسئولان سبزوار در آن زمان برای این مکان مد نظر داشتند.
 
در آن زمان قرار بود در محل  آرامگاه سهراب با الهام از شکل باستانی آن که روزگاری محل دژ سفید بیهق بوده است، میدانگاهی بزرگ با المان های ویژه طراحی و احداث شود و محلی برای اجرای برنامه های فرهنگی و آیینی و شاهنامه خوانی فراهم آید که به یکی از جاذبه های سبزوار برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل شود. به همین منظور توسط مسئولان وقت، محل حمام قدیمی شهرزاد در خیابان سینما بهمن که یکی از املاک مجاور شهرداری و باغ ملی سبزوار است، خریداری شد و ایده و طرح اولیه آن ریخته شد، اما با تغییر مدیران شهری، اجرای این طرح به تاخیر افتاد.
 
حالا خبرهایی به گوش می رسد که شهرداری تصمیم دارد آن محل را به جای احیای آرامگاه سهراب به احداث پارکینگ طبقاتی اختصاص دهد!
 
پخش شدن این خبر بین مردم، باعث نگرانی دوستداران میراث فرهنگی و تمدنی ایران شده است. مردم سبزوار با  اینکه اجرای پروژه آرامگاه سهراب به واسطه نبود اعتبار کافی یا کم توجهی مسئولان وقت به این گونه طرح های مثبت فرهنگی و گردشگری، به تاخیر بیافتد، کنار آمده بودند، اما اینکه کلا چنین پروژه ای منتفی و به یک پارکینگ تغییر کاربری بدهد، تأسف آور است.
 
امیدواریم اگر اعضای فعلی شورای شهر سبزوار و مسئولان کنونی شهرداری همت و پول کافی برای اجرای این طرح فرهنگی و گردشگری مهم را ندارند، دست کم آن را همینطور به حال خود رها کنند تا بالاخره زمانی برسد که مدیرانی خوشفکر و توانمند این پروژه را اجرایی کنند. به هرحال آنچه مسلم است این است که تبدیل یک طرح و پروژه فرهنگی به یک پارکینگ به هیچ عنوان منصفانه و قابل قبول نیست.